Potten bakken

In de Oosterhoutse bodem werd in het verleden veel leem gevonden, die uitermate geschikt bleek om aardewerk van te maken. Deze zogeheten 'pot-aarde' werd bijvoorbeeld gevonden in het gebied tussen de Sint Jankerk en de Slotbosse Toren, de huidige woonwijk Strijen. Het vroegere kasteel Huis ten Strijen stond daar stevig op een dikke leemlaag. Ook bij Dorst lagen dikke pakketten leem in de grond. Het gehucht Steenoven dankt z'n naam aan de steenoven, die vermoedelijk de bakstenen leverde voor het kasteel van Dongen.

Bakstenen en potten

Vermoedelijk begonnen de inwoners van Oosterhout in de dertiende eeuw met het uitgraven van die leem om er bakstenen, dakpannen, plavuizen en potten van te bakken. Met die stenen konden in Oosterhout het kasteel en de kerk gebouwd worden. In de zestiende eeuw werd er veel gegraven tussen de kerk en de Effentweg. In het gebied ontstonden tientallen boerderijen, potten- en steenbakkerijen met ovens en loodsen tussen de leemputten. Naarmate deze bedrijfstak steeds industriëler werd, kwamen er steeds meer mensen in 'Het Bosch' te werken en te wonen. Er is niet veel meer over van deze cultuur. Eén overblijfsel is te vinden in theater De Schelleboom, dat in een voormalige pottenbakkerij is gevestigd.

Exportproduct

Veel van het aardewerk dat in Oosterhout werd geproduceerd werd via de Oosterhoutse haven geëxporteerd naar Rotterdam. Het aardewerk betekende dus ook volop werk voor de schippers. In de zeventiende eeuw beleefde Holland de Gouden Eeuw en de huishoudens hadden er veel veel behoefte aan degelijk, vuurvast en goedkoop aardewerk voor in de keuken. De Oosterhoutse pottenbakkers konden dat leveren. En zo kwam het Oosterhoutse aardewerk terecht in de handen van Het Melkmeisje van Vermeer.

Zink

In de achttiende en negentiende eeuw ging de Oosterhoutse pottenbakkerij langzaam teloor. Er was veel concurrentie (onder meer uit Bergen op Zoom), de leemvoorraden raakten op en de huishoudens zink gingen gebruiken. Eind negentiende eeuw was er korte heropleving van de steenbakkerij omdat er weer veel huizen werden gebouwd. Uit die tijd dateren de steenfabrieken van Dorst en Rijen, in de omgeving van Surae. Daar zie je nog de leemputten liggen die inmiddels volgelopen zijn met water. Ook de hoogteverschillen in de bossen van Dorst, waar mountainbikers nu hun bergjes beklimmen, zijn in beginsel ontstaan door de productie van baksteen.